Pročitajte programske tekstova BALKAN AFFAIRS skladateljica i skladatelja
Hanan Hadžajlić, Requiem Ex Machina za šest pojačanih glasova
Kompoziciju Requiem Ex Machina za šest ozvučenih glasova čine četiri dijela (stava) koji se izvode bez pauze između: I – Kyrie Eleison: Death, II – Lux Aeterna: Children of Abraham, III – Dies Irae: When All Creation Rises Again, IV – Lux Perteptua Luceat Eis: Life. Tekst kompozicije su dominantno isječci iz Requiema (Introitus, Kyrie, Sequentia, Communio). Koristila sam i isječke pravoslavne molitve, melodiju ezana (bez izgovaranja teksta), tihi zikr i značajne brojeve iz gematrije u uspostavi makro-fraza. U II – Lux Aeterna: Children of Abraham nalazi se citat N. Machiavelli-a iz knjige Vladar. S obzirom na to da sam pisala za glasove, nisam mogla izbjeći prirodnu potrebu za vođenjem glasova; uspostavljanjem kompaktnih linearnih i vertikalnih konstrukcija. S druge strane, koristila sam geste koje mogu vezati za svaki izvor zvuka, ne samo glas. U jednom dijelu (stavu) svaki izvođač pjeva dva različita ali strukturno povezana sloja. Jedan sloj je metrička igra bazirana na drill beatu. Izuzetno zahtjevno. Trebaju biti precizni kao da pjevaju neko Mozartovo djelo.
Jug Marković, Nula, za šest glasova
Nula je muzika koja govori o posledicama raspada Jugoslavije – zemlje u kojoj sam rođen. Nula govori o životu u Beogradu tokom rata u Bosni i Hrvatskoj. Nula govori i o ex-Yu devedesetim. Tekst koji se peva u ovoj kompoziciji dolazi iz rezervoara. Prvi je vrlo ličan i sadrži liste, objekte, slike, fraze, situacije, mirise i boje koji me podsećaju i koje povezujem sa odrastanjem u Beogradu tokom devedesetih dok je drugi rezervoar statistički i govori o hiperinflaciji 1993 godine.
U ovom prvom, ličnom delu teksta mogu se naći :
devize
vize
dizel / zeldi
popis
marke
diler / lerdi / ler
super
miris benzina
levak
Reč “devize” ima značajno mesto u tekstu. Nemačke marke su bile dragocene tokom hiperinflacije izazvane ratom i jedini način da se spreči propadanje novca bio je da se on drži u Nemačkim Markama. Marke su se mogle kupiti na ulici kod dilera koji su reklamirali svoje usluge lokalcima tako što su brzo, tiho i nerazumljivo govorili reč devize, da si mogao da čuješ samo slovo « zzz » koje zuji. – devize, devize, devize, dvz, dvz, dvz, vzz, vzz, vzz, vzz, vzzz. Kupovina deviza kod dilera na ulici je bila učestala rutina koju sam imao sa svojim ocem. Kod dilera se nisu kupovale samo devize već i razne druge potrepštine, hrana ili gorivo (zeleni bezolovni benzin bio je iz Mađarske a crveni iz Rumunije). Benzin se uglavnom kupovao u kanisterima od pet litara koje bi smo posle sami točili u kola uz pomoć levka. Miris benzina je nešto što sam kao dete obožavao i nikada nisam propuštao priliku da ga mirišem. Taj miris me i dan danas nepogrešivo teleportuje u devedesete. Još jedna tipična stvar za te godine bio je natpis « popis » koji se mogao često videti na vratima prodavnica. Time bi vlasnici obaveštavali mušterije da je prodavnica zvanično zatvorena zbog popisa ali je zapravo u stvarnosti ostajala otvorena. Ako bi mušterija ušetala unutra prodavac bi usmeno deklamovao cene bez da prethodno mora da ispuni neophodnu papirologiju.
Drugi, statistički rezervoar govori o hiperinflaciji 1993 godine i u njemu je predložak za pevani tekst uzet sa tri najveće denominacije dinara ikada štampane kao i tabelu dnevne stope inflacije tokom decembra 1993.
U tom periodu Jugoslavija je prošla kroz jednu od najdužih hiperinflacija na svetu koja je trajala 22 meseca, od marta 1992. do januara 1994. Vrhunac je dostigla u decembru 1993.
Mereno u odnosu na slobodnu tržišnu vrednost dinara prema nemačkoj marki za mesec oktobar 1993. inflacija je bila 3,150%, u novembra 49,233.33%; u decembru 5,000,000%. Tokom 116 dana između 1. oktobra 1993. i 24 januara 1994. inflacija je dostigla mesečnu stopu od 313 miliona %. Kumulativna inflacija iznosila je 500 triliona (500,000,000,000,000) %. U ovom periodu Jugoslavija je prošla kroz jednu od najvaćih hiperinflacija ikada, veću od one u vajmarskoj nemačkoj 1923.
U praksi – ljudi su bili „hipersiromašni“ a osnovne namirnice plaćale su se milionima i milijardama.
Tokom decembra 1993. štampane su tri najveće denominacije dinara.
Ove tri novčanice i njihove količine nepregledne nula dale su naziv ovoj kompoziciji i poslužile kao izvor pevanog teksta jednog dela kompozicije.
Zmaj 500.000.000.000……500 milijardi dinara sa likom pesnika Jovana Jovanovića Zmaja – najveća denominacija štampana u Jugoslaviji
Knez Miloš 50.000.000.000……..50 milijardi sa likom kneza Miloša Obrenovića
Tesla 10.000.000.000……..10 milijardi dinara sa likom Nikole Tesle
Uz tri novčanice, pevani tekst sadži i listu dnevne stope inflacije tokom decembra 1993.
Radi poređenja, cena jednog jajeta u decembru 1993. iznosila je oko 700.000.000 dinara, jedan hleb koštao je 4.000.000.000, novine 15.000.000.000 a jedna cigareta 100.000.000 dinara. *izvor statistike: Lyon, James (1995). Годишњак за друштвену историју II/1; Yugoslavia’s Hyperinflation 1993-1994.
Kompozicija se završava rečenicom na nemačkom jeziku koja opisuje koliko je novac brzo gubio vrednost iz sata u sat (izbor nemačkog jezika napravio sam zbog njegove očigledne veze sa nemačkim markama).
„Morgens hast du zehn, mittags fünf, abends zwei“.
Ujutru imaš deset, u podne pet, popodne dve; Osim ova dva rezervoara, ličnog i statističkog, u sredini kompozicije pojavljuje se jedan citat koji ne pripada nijednoj od ove dve grupe tekstova.
“Snage haosa i bezumlja” je rečenica Slobodana Miloševića kojom je okarakterisao masovne proteste koji su se dogodili u Beogradu tokom marta 1991. Takozvani „martovski protesti“ okupljali su desetine hiljada ljudi dnevno, uključujući i moje roditelje, pa i mene samog, sa 4 četiri godine, na ramenima svoga oca. Protesti su kulminirali 9. Marta kada se više od 100.000 ljudi okupilo na Trgu Republike u Beogradu. Protest je rasteran tenkovima i vodenim topovima. Martovski protesti bili su samo jedan od mnogobrojnih pokušaja suprotstavljanja ratnohuškačkoj vlasti.
Ironično, čini se da je Milošević rečenicom upućenom narodu opisivao samog sebe i krimogeni režim kome je pripadao.
Ana Pandevska, Elektroakustička mantra From Ex Yu to EU, za sopran, mezzosopran i elektroniku
Kompozicija pod nazivom Elektroakustička mantra From Ex Yu to EU za sopran, mezzosopran i elektroniku inspirirana je događajima u Makedoniji nakon raspada Jugoslavije. Zove se mantra zbog stalnog vrćenja u krug, odnosno spora vezanog uz ime države i ulasku Makedonije u EU. Odabrana je glazbena forma ronda, kao asocijacija kruga iz kojeg nema izlaza i stalno se pojavljuju isti sporovi i problemi. Ideja je prenijeti osjećaje i preokupacije u stalnu mantru vezanu uz ulazak u NATO i EU. Već trideset godina svi mediji izvještavaju o vijestima o pregovorima o ulasku u EU, kao i o nužnim prisilnim promjenama koje država treba uvesti. Tako je prvo bilo ime Republika Makedonija, zatim. Jedna od promjena koja je potrebna za početak pregovora je promjena imena zemlje. Tako je prvo bilo ime Republika Makedonija, zatim bivša Jugoslavenska Republika Makedonija, zatim Sjeverna Makedonija…Skladba se bavi ovim pitanjem, a glavna tema temelji se na tradicionalnoj makedonskoj pjesmi „Sve mi momi sve mi drushki – Lazarenki“. Tradicionalna pjesma odabrana je kao prezentacija makedonskog identiteta i načina tradicionalnog nazalnog pjevanja, kombiniranog s modernijim pristupom u pojedinim epizodama pomoću glissanda, šaptanja, govora itd. Naravno, elektronika i glas uživo nadopunjuju se i često se javljaju imitacije koje otežavaju slušatelju prepoznavanje izvora zvuka – hoće li i od kud proizići zvuk, dolazi li iz zvučnika ili proizlazi iz nastupa uživo – baš kao što u svakodnevnom makedonskom životu obični ljudi ne znaju što je istina, a što politička igra bez granica.
Nina Perović, Penetracija III, za šest glasova i elektroniku
Kompozicija Penetracije III napisana je za sastav Neue Vocalsolisten Stuttgart i elektroniku. Ciklus Penetracije bavi se temom nasilja kroz primjenu socio-psihodramskih tehnika u nastajanju djela. Tako je tekstualna osnova kompoziciije proizišla iz sociodramske radionice organizovane ovim povodom, pod nazivom “Jugoslavija”. Pored pjevanja i obraćanja izvođača iz različitih uloga (uloge Jugoslavije, Nas, Nasilja, Kompozicije i dr.), kao izraz "žrtve, nasilnika ili posmatrača" u kompoziciji dominira zvuk disanja. Pomenuti pristupi imaju za cilj identifikovanje svakog od nas sa određenom ulogom, preispitivanje različitih perspektiva, kao i mogućnosti da kao svjedoci (posmatrači) sadašnjeg trenutka sagledamo šta smo u poziciji da mijenjamo, a šta i dalje prihvatamo i tolerišemo.
Petra Strahovnik, SCREAdoM, za pet glasova, zvučnu instalaciju i elektroniku
Središnja tema ovog djela je patnja nevinih žrtava rata, koje su bespomoćne i nisu u stanju pokrenuti se ili se boriti protiv napada. Usredotočuje se na užas trenut(a)ka traumatičnog događaja, kao i na njegove odjeke (PTSP) i njegove učinke na nekoliko mentalnih aspekata života žrtava nakon napada. U ovom komadu implementiran je i aspekt umjetničkog performansa. Čisti operni glas koji prelazi u vokalne tehnike poznate u svijetu ekstremnih metal vokala, zajedno s zadržavanjem istog tona se, na mikrolevelu, koristi kako bi se slušatelja uvelo u kratko, no izuzetno traumatično iskustvo, istovremeno rastežući sekunde napada zvukom mučnih vrisaka koji dolaze iz dubokog mjesta boli, užasa i nesigurnost.
Helena Skljarov, Plava Žirafa, za pet glasova, elektroniku i video
Plava žirafa, kompozicija za 5 glasova, video i elektroniku, istražuje najduže posljedice rata, a to su: mržnja, diskriminacija i nezdravi nacionalizam. Koristila sam tekst svog romana koji je, u kompoziciji, predstavljen kao bajka, održana u imaginarnom distopijskom gradu. Atmosfera straha i nepouzdanosti gradskog života može se opisati u bilo kojoj predratnoj ili poslijeratnoj zemlji. Video prati priču: to je snimljeni proces slikanja kojeg sam napravila na više papira nalik zelenom platnu i uredila na način da izgleda kao staromodni oslikani crtić. Elektronika reagira na vizualne znakove videa, kao i pjevači često moraju improvizirati i reagirati u vezi s onim što se događa u videu. Svaki pjevač prati i predstavlja različite boje.
Iako priča izgleda poput 'dječje', mnogo je tamnija nego što se čini. Predstavljeno je na dva načina. Prvi put to kaže tenor, pripovjedač, koji predstavlja osobu koja koristi svoju moć kako bi manipulirala tuđim mišljenjima. On također predstavlja neiskrenost u poslijeratnim zemljama koje se pretvaraju da su 'moderne' i mnogo razvijenije od njih, kako na ekonomski, tako i mentalni, metaforički način. Dok on priča priču, na pozornici se događa puno stvari - pjevači, video, elektronika... to je zasljepljivanje koje mu pomaže uljepšati i sakriti ružnu istinu priče. Drugu verziju izgovara mezzosopranistica na samom kraju bez videa ili bilo kakvih dodatnih efekata - to je jednostavan govor, jednostavna istina, sarkastični prosvjed koji ukazuje na zabludu ljudi, 'imaginarna pravila' o tome kako biti 'moderan' u današnjem svijetu.
Priča ima dva kraja, sretan i tužan. Ljudi iz grada mrze životinje i ljude plave boje kože. Jednog dana, plava žirafa se nekako pojavila u središtu grada. Dva završetka su sljedeća:
Tenor:
Želio bih vam ispričati imaginarnu priču o imaginarnom gradu i njegovim imaginarnim pravilima. Kao i mnoge bajke, i ova priča ima sretan kraj (...) Miran gradski život prekinut je jednog dana – jer je u gradu bio izdajnik! Netko je donio PLAVU žirafu u ekskluzivni centar! Kad su prve sunčeve zrake pale na žirafu, čarobno je požutjelo, srećom, prije toga nisu upucali stvorenje. 'Kako se to dogodilo?' Svi su se pitali. Zato što je grad toliko jak i čistog srca da su njegovi zidovi i prisutnost poštenih ljudi izliječili bolest ovog izopačenog stvorenja, koje je pokazalo svoju pravu boju. Ružnoća plave boje je isprana i ljudi u Gradu nastavili su živjeti svoj sretan život slijedeći svoja lijepa pravila.
Mezzosopran:
Želim vam ispričati pravu priču o pravom gradu s pravim završetkom priče. Upucali su žirafu i ubili je. I, odmah nakon što su joj zasjale prve zrake sunca, magično je požutjelo, to je istina. Ili je to samo napola istinito. Žirafa nikada nije bila plava, nema plavih životinja, nema plavih ljudi i nema Plave šume. Izgledaju plavo jer žive u sjeni. Žirafa je uvijek bila žuta. To je ono što oni ne žele da znaš.